Vàng luôn giữ một vị trí đặc biệt trong tâm trí nhiều người, không chỉ là một kim loại quý dùng làm trang sức mà còn là một kênh đầu tư và tài sản trú ẩn an toàn quan trọng, đặc biệt tại Việt Nam. Tuy nhiên, giá vàng không đứng yên mà liên tục biến động theo tình hình kinh tế, chính trị toàn cầu. Hiểu được những yếu tố nào đang “cầm trịch” giá vàng là điều cần thiết cho bất kỳ ai quan tâm đến kim loại quý này, dù là nhà đầu tư hay người dân bình thường. Cùng Tin tức FX tìm hiểu 4 yếu tố tác động đến giá vàng nhé.
4 yếu tố tác động đến giá vàng
Lạm phát và kỳ vọng lạm phát
Một trong những yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến giá vàng chính là lạm phát và những kỳ vọng xung quanh nó. Vàng từ lâu đã được công nhận rộng rãi như một công cụ hiệu quả để phòng ngừa rủi ro mất giá của tiền tệ do lạm phát gây ra.
Cơ chế tác động của lạm phát lên giá vàng khá rõ ràng. Khi lạm phát tăng cao, sức mua của các đồng tiền giấy như VND hay USD bị suy giảm. Đối mặt với tình trạng này, các nhà đầu tư thường tìm đến vàng như một kênh an toàn để bảo toàn giá trị tài sản. Nhu cầu mua vàng tăng lên sẽ là động lực trực tiếp đẩy giá kim loại quý này lên cao.
Điều quan trọng cần nhấn mạnh là không chỉ lạm phát thực tế đang diễn ra mới ảnh hưởng đến vàng. Ngay cả kỳ vọng của thị trường về lạm phát trong tương lai cũng có sức tác động mạnh mẽ. Nếu các nhà đầu tư dự đoán lạm phát sắp tăng tốc, họ có thể mua vàng trước để đón đầu xu hướng, điều này có thể làm giá vàng tăng lên ngay cả khi số liệu lạm phát chính thức chưa được công bố.
Ngược lại, trong một môi trường mà lạm phát được kiểm soát tốt, ở mức thấp hoặc có dấu hiệu suy giảm, vai trò của vàng như một “hầm trú ẩn” chống lại sự mất giá của tiền tệ trở nên kém phần hấp dẫn. Khi đó, nhu cầu đối với vàng có thể giảm bớt, tạo ra áp lực khiến giá vàng đi xuống.
Xem thêm: Lạm phát là gì? Nguyên nhân, tác động và cách kiểm soát
Lãi suất và Chính sách Tiền tệ
Lãi suất và các động thái chính sách tiền tệ từ ngân hàng trung ương là một yếu tố vĩ mô có ảnh hưởng sâu sắc đến giá vàng, chủ yếu thông qua khái niệm “chi phí cơ hội”. Bản chất vàng là một tài sản không tự sinh ra lãi suất hay cổ tức (non-yielding asset). Do đó, sức hấp dẫn của việc nắm giữ vàng luôn được đặt lên bàn cân so sánh với lợi tức tiềm năng mà nhà đầu tư có thể nhận được từ các tài sản khác có trả lãi, như trái phiếu chính phủ hay tiền gửi tiết kiệm.
Khi lãi suất, đặc biệt là lãi suất thực (là lãi suất danh nghĩa sau khi đã trừ đi tỷ lệ lạm phát), có xu hướng tăng lên, việc nắm giữ các tài sản mang lại lãi suất trở nên hấp dẫn hơn. Điều này đồng nghĩa với việc chi phí cơ hội của việc nắm giữ vàng tăng lên – nhà đầu tư sẽ “bỏ lỡ” nhiều lợi nhuận tiềm năng hơn nếu chọn giữ vàng thay vì gửi tiết kiệm hoặc mua trái phiếu. Hệ quả tự nhiên là nhu cầu đối với vàng có xu hướng giảm xuống, gây áp lực làm giảm giá vàng.
Ngược lại, khi lãi suất thực giảm, chi phí cơ hội của việc nắm giữ vàng cũng giảm theo, khiến vàng trở nên hấp dẫn hơn một cách tương đối so với các tài sản có lãi suất. Trong kịch bản này, nhu cầu đối với vàng có thể tăng lên, từ đó thúc đẩy giá vàng đi lên. Chính vì vậy, thường tồn tại một mối quan hệ nghịch đảo giữa diễn biến của lãi suất thực và giá vàng.
Do mối liên hệ này, các quyết định về chính sách tiền tệ của những ngân hàng trung ương lớn trên thế giới, đặc biệt là Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), có vai trò cực kỳ quan trọng và được thị trường theo dõi sát sao. Việc Fed quyết định tăng hay giảm lãi suất, hoặc triển khai các chương trình nới lỏng định lượng (QE) hay thắt chặt định lượng (QT), đều có tác động mạnh mẽ đến chi phí cơ hội nắm giữ vàng, tâm lý thị trường và cuối cùng là giá vàng trên phạm vi toàn cầu.
Xem thêm: Chính sách tiền tệ là gì? Tầm quan trọng và tác động
Sức mạnh của Đồng Đô la Mỹ
Do vàng được định giá chủ yếu bằng đồng USD trên thị trường quốc tế, sức mạnh của đồng tiền này có ảnh hưởng đáng kể đến giá vàng. Thông thường, tồn tại mối quan hệ nghịch đảo: khi USD yếu đi, vàng trở nên tương đối rẻ hơn đối với các nhà đầu tư nắm giữ các loại tiền tệ khác, có thể kích thích nhu cầu và đẩy giá vàng (tính bằng USD) lên.
Ngược lại, một đồng USD mạnh mẽ sẽ làm vàng trở nên đắt đỏ hơn, có khả năng làm giảm nhu cầu và gây áp lực giảm giá. Tuy nhiên, mối quan hệ nghịch đảo này không phải là tuyệt đối và đôi khi có thể bị phá vỡ trong những bối cảnh thị trường đặc biệt, như khi cả hai cùng được xem là tài sản trú ẩn an toàn.
Bất ổn Địa chính trị và tâm lý thị trường
Một yếu tố quan trọng khác chi phối giá vàng là vai trò lịch sử của nó như một “tài sản trú ẩn an toàn” (safe-haven asset). Trong suốt chiều dài lịch sử, và cho đến tận ngày nay, vàng luôn được cộng đồng đầu tư quốc tế tin tưởng và tìm đến như một nơi cất giữ giá trị đáng tin cậy mỗi khi thế giới đối mặt với những giai đoạn bất ổn.
Các yếu tố cụ thể có thể kích hoạt nhu cầu tìm đến vàng như một nơi trú ẩn rất đa dạng. Chúng bao gồm những sự kiện gây lo ngại trên diện rộng như chiến tranh, các cuộc xung đột quốc tế leo thang, khủng hoảng chính trị tại các quốc gia lớn, dấu hiệu rõ ràng của một cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu, sự bùng phát của các đại dịch nghiêm trọng, khủng hoảng trong hệ thống tài chính, hay thậm chí chỉ đơn giản là sự gia tăng đột ngột và mạnh mẽ của mức độ biến động trên các thị trường tài sản rủi ro như thị trường chứng khoán.
Cơ chế tác động ở đây liên quan mật thiết đến tâm lý chung của thị trường. Khi nỗi sợ hãi và cảm giác bất an lan tỏa trong giới đầu tư, tâm lý “risk-off” (né tránh rủi ro) sẽ chiếm ưu thế. Lúc này, các nhà đầu tư có xu hướng bán tháo những tài sản được cho là có độ rủi ro cao hơn (ví dụ như cổ phiếu, tiền tệ của các thị trường mới nổi) và đồng thời tìm cách chuyển dịch dòng vốn của họ sang các loại tài sản được xem là an toàn hơn.
Vàng, với vị thế truyền thống của mình, thường là một trong những lựa chọn hàng đầu. Kết quả là, nhu cầu mua vàng để trú ẩn tăng mạnh sẽ trực tiếp đẩy giá kim loại quý này lên cao.
Sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố
Một điểm cực kỳ quan trọng mà nhà đầu tư tại Việt Nam cũng như trên thế giới cần ghi nhớ là bốn yếu tố chính tác động đến giá vàng không bao giờ hoạt động một cách độc lập. Thay vào đó, chúng liên tục tương tác với nhau theo những cách rất phức tạp và đôi khi khó lường, tạo ra một bức tranh tổng thể không ngừng biến đổi.
Để minh họa cho sự phức tạp này, hãy xem xét mối quan hệ giữa lạm phát và lãi suất. Lạm phát cao có thể tạo ra một lực đẩy tự nhiên làm tăng giá vàng, khi nhà đầu tư tìm cách bảo toàn giá trị tài sản. Tuy nhiên, nếu ngân hàng trung ương phản ứng lại tình trạng lạm phát đó bằng cách tăng lãi suất một cách mạnh mẽ, thì yếu tố lãi suất tăng lại có thể hoạt động như một lực cản, không chỉ kiềm chế đà tăng của vàng mà thậm chí có thể kéo giá vàng xuống do chi phí cơ hội nắm giữ vàng tăng lên.
Tương tự, chúng ta có thể thấy sự tương tác giữa yếu tố địa chính trị và sức mạnh của đồng USD. Một cuộc khủng hoảng địa chính trị nghiêm trọng nổ ra có thể làm tăng mạnh nhu cầu trú ẩn an toàn vào vàng, đẩy giá kim loại quý này lên. Thế nhưng, nếu cùng lúc đó, cuộc khủng hoảng cũng khiến các nhà đầu tư toàn cầu đổ xô mua vào đồng USD (vốn cũng được xem là một tài sản trú ẩn quan trọng), làm cho chỉ số sức mạnh đồng USD tăng vọt, thì đà tăng của giá vàng (vốn được định giá chủ yếu bằng USD) lại có thể bị hạn chế đáng kể.
Chính vì sự tương tác đa chiều và không ngừng thay đổi giữa các yếu tố này, việc đưa ra dự đoán chính xác về diễn biến giá vàng trong ngắn hạn trở thành một bài toán vô cùng thách thức. Diễn biến thực tế của giá vàng tại bất kỳ thời điểm nào luôn là kết quả tổng hòa của tất cả các lực đẩy và lực kéo phức tạp đang diễn ra trên thị trường toàn cầu.
Xem thêm: Kiến thức Forex
Kết luận
Giá vàng là kết quả của sự cân bằng động giữa nhiều yếu tố phức tạp. Tuy nhiên, việc nắm vững 4 yếu tố chính – lạm phát, lãi suất/chính sách tiền tệ, sức mạnh đồng USD, và bất ổn địa chính trị/tâm lý thị trường – sẽ cung cấp cho bạn một nền tảng quan trọng để hiểu rõ hơn những động lực đằng sau sự biến động của kim loại quý này. Nhà đầu tư vàng cần theo dõi và hiểu rõ các yếu tố này để ra quyết định đầu tư sáng suốt, phù hợp với mục tiêu tài chính và khẩu vị rủi ro cá nhân.
