Trong thế giới tài chính và đặc biệt là thị trường Forex, lãi suất và tỷ giá hối đoái có mối quan hệ mật thiết. Một trong những lý thuyết nền tảng giúp giải thích mối liên hệ này, đặc biệt là trên thị trường kỳ hạn, chính là Ngang bằng lãi suất bảo đảm (Covered Interest Parity – CIP). Đối với các nhà giao dịch Forex muốn hiểu sâu hơn về cách thức hoạt động của thị trường và các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ giá, việc nắm vững khái niệm CIP là rất quan trọng. Cùng Tin tức FX tìm hiểu nhé.
Ngang bằng lãi suất bảo đảm (CIP) là gì?
Ngang bằng lãi suất bảo đảm (CIP) là một điều kiện cân bằng trên thị trường tài chính, cho rằng lợi tức từ việc đầu tư vào một loại tiền tệ trong nước sẽ bằng với lợi tức từ việc đầu tư vào một loại tiền tệ nước ngoài khi đã loại bỏ hoàn toàn rủi ro tỷ giá hối đoái thông qua một hợp đồng kỳ hạn (forward contract).
Nói một cách đơn giản, nếu CIP được duy trì, một nhà đầu tư sẽ không thể kiếm được lợi nhuận phi rủi ro (risk-free arbitrage) bằng cách vay tiền ở một quốc gia có lãi suất thấp, đổi sang tiền tệ của quốc gia có lãi suất cao hơn để đầu tư, và đồng thời ký hợp đồng kỳ hạn để bán lại đồng tiền đó về đồng tiền gốc vào ngày đáo hạn.
Chữ “Bảo đảm” (Covered) trong tên gọi nhấn mạnh việc sử dụng hợp đồng kỳ hạn để khóa chặt tỷ giá hối đoái cho giao dịch trong tương lai, qua đó loại bỏ sự không chắc chắn về biến động tỷ giá.
Xem thêm: Unemployment Claims là gì? Ảnh hưởng đến Forex ra sao?
Công thức tính CIP đơn giản
Điều kiện CIP có thể được biểu diễn bằng công thức sau:
(1+id) = F/S x (1+if)
Trong đó:
- id (Interest Rate Domestic): Lãi suất danh nghĩa phi rủi ro của đồng tiền trong nước (ví dụ: lãi suất trái phiếu chính phủ).
- if (Interest Rate Foreign): Lãi suất danh nghĩa phi rủi ro của đồng tiền nước ngoài.
- S (Spot Exchange Rate): Tỷ giá hối đoái giao ngay (số đơn vị tiền nội tệ trên một đơn vị tiền ngoại tệ, ví dụ: VND/USD).
- F (Forward Exchange Rate): Tỷ giá hối đoái kỳ hạn cho cùng kỳ hạn với lãi suất (số đơn vị tiền nội tệ trên một đơn vị tiền ngoại tệ).
Công thức này cho thấy, nếu bạn đầu tư 1 đơn vị tiền nội tệ, bạn sẽ nhận được (1+id) sau một kỳ hạn. Hoặc, bạn có thể đổi 1 đơn vị tiền nội tệ lấy 1/S đơn vị tiền ngoại tệ, đầu tư với lãi suất if để nhận được 1/S x (1+if) đơn vị tiền ngoại tệ, sau đó sử dụng hợp đồng kỳ hạn để đổi số tiền này về lại tiền nội tệ với tỷ giá F, thu được F/S x (1+if) đơn vị tiền nội tệ. Nếu CIP đúng, hai khoản tiền này phải bằng nhau.
Công thức xấp xỉ (thường dùng để hiểu nhanh)
Chênh lệch giữa tỷ giá kỳ hạn và tỷ giá giao ngay (dưới dạng phần trăm – forward premium/discount) xấp xỉ bằng chênh lệch lãi suất giữa hai đồng tiền:
(F – S) / S ≈ id – if
- Nếu id > if: Đồng nội tệ có lãi suất cao hơn, thì tỷ giá kỳ hạn F sẽ thấp hơn tỷ giá giao ngay S (Forward Discount – chiết khấu kỳ hạn).
- Nếu id < if: Đồng nội tệ có lãi suất thấp hơn, thì tỷ giá kỳ hạn F sẽ cao hơn tỷ giá giao ngay S (Forward Premium – bù trừ kỳ hạn).
Ví dụ minh họa ngang bằng lãi suất bảo đảm
Giả sử:
- Lãi suất 1 năm của Việt Nam Đồng (VND) là iVND=6%
- Lãi suất 1 năm của Đô la Mỹ (USD) là iUSD=4%
- Tỷ giá giao ngay hiện tại là S=25,500 VND/USD
Theo lý thuyết CIP, tỷ giá kỳ hạn 1 năm (F) sẽ được xác định sao cho không có cơ hội kinh doanh chênh lệch giá. Áp dụng công thức:
(1+0.06)=F/25500 × (1+0.04)
1.06 = F/25500 × 1.04
F= 1.041.06 × 25500 ≈ 1.01923 × 25500 ≈ 25990.38 VND/USD
Như vậy, tỷ giá kỳ hạn 1 năm được dự kiến là khoảng 25,990.38 VND/USD. Điều này có nghĩa là đồng USD đang được giao dịch ở mức bù trừ kỳ hạn (Forward Premium) so với VND, phản ánh mức lãi suất thấp hơn của nó.
Nếu một nhà đầu tư có 25,500 VND:
- Đầu tư VND: Sau 1 năm nhận được 25500 × (1+0.06) = 27030 VND.
- Đầu tư USD (có bảo đảm):
- Đổi 25,500 VND lấy 1 USD (theo tỷ giá S).
- Đầu tư 1 USD với lãi suất 4%, sau 1 năm nhận được 1 × (1+0.04) = 1.04 USD.
- Đồng thời ký hợp đồng bán kỳ hạn 1.04 USD này với tỷ giá F ≈ 25990.38. Số VND nhận được là 1.04 × 25990.38 ≈ 27030 VND.
Kết quả cuối cùng là như nhau, cho thấy không có lợi nhuận arbitrage khi CIP được duy trì.
Xem thêm: Speculative Capital là gì? Hiểu đúng về vốn đầu cơ trong Forex
Tại sao ngang bằng lãi suất bảo đảm quan trọng trong Forex?
Ngang bằng lãi suất bảo đảm (Covered Interest Parity – CIP) rất quan trọng trong Forex vì những lý do chính sau:
- Cơ sở định giá hợp đồng kỳ hạn: CIP là nguyên tắc cơ bản giúp xác định tỷ giá trên thị trường ngoại hối kỳ hạn. Các nhà tạo lập thị trường (market makers) và nhà kinh doanh chênh lệch giá (arbitrageurs) sẽ liên tục hành động để đảm bảo tỷ giá kỳ hạn phản ánh đúng chênh lệch lãi suất, khiến cơ hội arbitrage gần như biến mất.
- Hiểu mối quan hệ lãi suất -tỷ giá: Giúp trader hiểu tại sao đồng tiền có lãi suất cao hơn thường được giao dịch với mức chiết khấu kỳ hạn (discount) và ngược lại.
- Đánh giá hiệu quả thị trường: Sự tồn tại bền vững của CIP là một dấu hiệu cho thấy thị trường ngoại hối hoạt động hiệu quả, nơi thông tin được phản ánh nhanh chóng vào giá.
Tại sao CIP có thể bị lệch trong thực tế?
Mặc dù là một lý thuyết mạnh mẽ, CIP không phải lúc nào cũng đúng tuyệt đối trong thế giới thực do các yếu tố sau:
- Chi phí giao dịch (Transaction Costs): Phí hoa hồng, chênh lệch giá mua-bán (bid-ask spread) làm cho việc kinh doanh chênh lệch giá tốn kém hơn.
- Rủi ro tín dụng/đối tác (Counterparty Risk): Rủi ro bên đối tác không thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng kỳ hạn.
- Kiểm soát vốn (Capital Controls): Các quy định của chính phủ hạn chế dòng vốn luân chuyển qua biên giới.
- Rủi ro thanh khoản (Liquidity Risk): Khó khăn trong việc thực hiện giao dịch lớn mà không ảnh hưởng đến giá, đặc biệt ở các thị trường kém thanh khoản.
- Thuế (Taxes): Sự khác biệt trong cách đánh thuế thu nhập từ lãi và lợi nhuận từ tỷ giá.
Các yếu tố này tạo ra một “vùng” nhỏ xung quanh điểm cân bằng CIP, nơi arbitrage không còn khả thi về mặt kinh tế. Tuy nhiên, những sai lệch lớn và kéo dài khỏi CIP thường là hiếm trong các thị trường phát triển.
Xem thêm: Kiến thức Forex
Kết luận
Ngang bằng lãi suất bảo đảm (Covered Interest Parity – CIP) là một khái niệm cốt lõi trong tài chính quốc tế và thị trường Forex. Nó giải thích mối quan hệ chặt chẽ giữa chênh lệch lãi suất giữa hai quốc gia và chênh lệch giữa tỷ giá giao ngay và tỷ giá kỳ hạn của hai đồng tiền tương ứng. CIP dựa trên nguyên tắc không có cơ hội kinh doanh chênh lệch giá phi rủi ro và là nền tảng cho việc định giá các hợp đồng ngoại hối kỳ hạn.
