Nếu thị trường tài chính là một con mèo, thì phần lớn thời gian nó nằm lim dim trên sàn nhà, ngoan ngoãn như một bài toán thống kê lớp 12. Nhưng rồi có những lúc, chẳng ai báo trước, con mèo ấy nhảy dựng lên và hóa hổ báo, cào rách toang danh mục đầu tư của những ai lỡ tin rằng mọi thứ luôn vận hành theo “phân phối chuẩn”. Đó chính là lúc rủi ro đuôi xuất hiện. Vậy rủi ro đuôi là gì? Hãy cùng TintucFX tìm hiểu trong bài viết này nhé!
Rủi ro đuôi là gì?
Trong thống kê, phần lớn dữ liệu đều nằm ngoan ngoãn quanh giá trị trung bình giống như học sinh ngồi đúng chỗ trong lớp. Nhưng rủi ro đuôi là những đứa “quậy phá”, xuất hiện ở hai đầu cực hiếm của biểu đồ phân phối chuẩn, nơi không ai ngồi nhưng lại là nơi có thể xảy ra chuyện lớn.
Rủi ro đuôi (tail risk) là dạng rủi ro xuất hiện khi lợi nhuận hoặc thua lỗ di chuyển quá xa khỏi mức trung bình – cụ thể là vượt quá ba lần độ lệch chuẩn. Những sự kiện này được coi là cực kỳ hiếm về mặt xác suất, nhưng lại mang hậu quả không hề nhỏ. Nếu phân phối chuẩn là bức tranh lý tưởng, thì rủi ro đuôi là những nét bút méo mó mà thị trường thích thêm thắt bất ngờ.
Vấn đề là phần lớn nhà đầu tư lại tin biểu đồ quá mức. Họ giả định rằng các biến động lớn rất khó xảy ra. Nhưng thị trường thực tế thì không vận hành như sách giáo khoa – và mỗi lần “đuôi” vung lên, nó có thể quét sạch cả những mô hình tưởng chừng hoàn hảo nhất.
Xem thêm: Rủi ro cá biệt là gì? Cách giảm thiểu rủi ro cá biệt trong đầu tư Forex
Phân phối chuẩn – Cái bẫy ngọt ngào trong sách giáo khoa
Các mô hình tài chính hiện đại, từ lý thuyết danh mục đầu tư (MPT) cho tới mô hình định giá quyền chọn Black-Scholes, đều dựa trên một giả định quen thuộc: lợi nhuận thị trường tuân theo phân phối chuẩn. Nói nôm na, họ tin rằng hầu hết mọi thứ đều xoay quanh trung bình và những cú lệch quá xa là chuyện “hiếm như gấu Bắc Cực ở sa mạc”.
Theo phân phối chuẩn, xác suất một sự kiện nằm ngoài ba lần độ lệch chuẩn chỉ là 0,3%. Nghĩa là, nếu thị trường ngoan như sách vở nói, ta chỉ gặp những cú sốc lớn vài lần trong đời. Nhưng thị trường lại thích trêu ngươi logic này. Và rồi, những sự kiện “có xác suất gần bằng không” lại xảy ra thường xuyên đến mức đáng ngờ.
Vấn đề ở đây không chỉ là lý thuyết sai. Vấn đề là hàng triệu danh mục đầu tư đang được xây dựng dựa trên giả định đó – giả định rằng thế giới tài chính vận hành theo một trật tự ổn định và dễ đoán. Nhưng khi “đuôi béo” lộ diện, mọi thứ tan chảy nhanh hơn cả niềm tin vào mô hình. Và lúc đó, ai chuẩn bị trước thì sống sót, ai tin sách vở thì lên báo.
Đuôi béo và độ nhọn: Khi thị trường “ăn nhiều” hơn thống kê cho phép
Trong khi phân phối chuẩn có “đuôi gọn” như thể đã đi gym đều đặn, thì thị trường tài chính thực tế lại thường sở hữu “đuôi béo” – nặng nề, cồng kềnh và sẵn sàng quật ngã bất kỳ danh mục nào dám xem thường nó. Đây không phải là phép ẩn dụ vui tai, mà là một thực tế thống kê: lợi nhuận thị trường thường có phân phối với độ nhọn (kurtosis) cao hơn chuẩn.
Phân phối chuẩn có độ nhọn là 3 – tức là phần lớn dữ liệu nằm gọn quanh trung bình, rất ít điểm nằm xa. Nhưng khi độ nhọn vượt mức này, nó cho thấy dữ liệu có nhiều điểm cực trị hơn bình thường – nghĩa là rủi ro đuôi xuất hiện thường xuyên hơn. Thị trường không chỉ có biến động, mà còn có xu hướng biến động dữ dội vào những thời điểm không ai lường trước được.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các tài sản tài chính từ cổ phiếu, trái phiếu cho đến hợp đồng phái sinh đều mang đặc điểm phân phối đuôi béo. Và đây chính là mảnh đất màu mỡ cho những cú sốc kiểu “thiên nga đen” xuất hiện.
Vậy nên, khi ai đó còn tin vào phân phối chuẩn, hãy nhắc họ rằng thị trường không hề chuẩn mực. Nó là một thực thể sống, thất thường như thời tiết ở London – hôm nay nắng đẹp, ngày mai có thể lốc xoáy.
Xem thêm: Rủi ro thiên lệch kẻ sống sót là gì? Cách nhận diện và tránh bẫy trong đầu tư Forex
Ảnh hưởng của rủi ro đuôi đến nhà đầu tư
Rủi ro đuôi không cần xuất hiện thường xuyên. Nó chỉ cần xảy ra một lần đúng lúc thị trường đang phơi mình trong sự tự mãn và hậu quả có thể là cú “reset” toàn bộ thành quả tích lũy trong nhiều năm. Điều nguy hiểm nhất không nằm ở xác suất, mà ở hậu quả. Một xác suất 0,3% nghe có vẻ vô hại, nhưng nếu đi kèm với mức thua lỗ 40% thì chẳng khác gì đùa với lựu đạn không chốt an toàn.
Lịch sử thị trường đầy rẫy những cú sập mang dấu ấn của rủi ro đuôi: sự kiện ngày Thứ Hai Đen năm 1987, khủng hoảng tài chính 2008, đại dịch COVID-19 năm 2020. Mỗi lần như vậy, hàng loạt nhà đầu tư mất trắng không phải vì họ giao dịch sai, mà vì họ không hề dự trù cho những gì “gần như không thể xảy ra”.
Vấn đề là con người có xu hướng đánh giá thấp những gì ít gặp. Như việc coi nhẹ nguy cơ sét đánh khi đứng giữa đồng trống. Nhưng nếu đang cầm một cây gậy sắt, có lẽ nên nghĩ lại. Trên thị trường, nhà đầu tư không chỉ cầm gậy – họ mang cả kim loại, dây dẫn và bình xăng trong danh mục, rồi lại ngạc nhiên khi thị trường bốc cháy.
Chiến lược phòng ngừa rủi ro đuôi khi đầu tư
Một sai lầm chết người mà nhiều nhà đầu tư mắc phải là tin rằng nếu xác suất rủi ro thấp thì không cần lo lắng. Nhưng thực tế tài chính không tha cho ai không có kế hoạch dự phòng. Phòng hộ rủi ro đuôi không giúp tránh được mọi cú sốc, nhưng nó là cái phao duy nhất giữa biển động, không có thì chìm, có rồi mới nói chuyện sống sót.
Có nhiều cách để phòng hộ. Một số nhà đầu tư chọn chiến lược đa dạng hóa danh mục – phân bổ vào các tài sản có tương quan nghịch với phần cốt lõi, ví dụ như trái phiếu kho bạc, vàng, hoặc quyền chọn bán (put option) trên các chỉ số lớn như S&P 500. Đây không phải là chiến lược để kiếm lợi nhuận nhanh, mà là để không “bay màu” khi thị trường đổi gió.
Tuy nhiên, sự thật là phòng hộ rủi ro đuôi thường tốn kém trong ngắn hạn. Như việc mua bảo hiểm cháy nhà – hàng năm vẫn phải đóng phí, dù phần lớn thời gian chẳng có gì xảy ra. Nhưng khi lửa bùng lên, chỉ những ai có bảo hiểm mới giữ được mái nhà. Trên thị trường cũng vậy – rủi ro đuôi không báo trước, nhưng lại hỏi thăm những ai bất cẩn.
Đầu tư không phải là trò chơi đoán đúng – mà là cuộc chiến sinh tồn lâu dài. Và để tồn tại, đôi khi bạn cần sẵn sàng trả giá cho những gì có thể không xảy ra chỉ để chắc rằng nếu nó xảy ra, bạn vẫn còn chỗ ngồi trên con tàu.
Xem thêm các kiến thức đầu tư Forex tại đây nhé!!!
Kết luận
Rủi ro đuôi dù hiếm gặp nhưng lại có khả năng hủy hoại toàn bộ chiến lược đầu tư của bạn chỉ trong một đêm. Điều này không có nghĩa là bạn phải sợ hãi hoặc rút lui, mà là phải hiểu rằng phòng hộ và chuẩn bị là chìa khóa giúp bạn sống sót qua những cơn bão không báo trước. Đừng để những biến động hiếm hoi nhưng cực đoan khiến bạn rơi vào tình thế không lường trước được. Chuẩn bị cho rủi ro đuôi, vì trong đầu tư, không có gì đảm bảo hơn là chính bạn tự tạo ra được tấm khiên bảo vệ cho mình.
