Trong thế giới đầu tư trái phiếu, thanh khoản không chỉ là yếu tố phụ trợ, mà đôi khi chính là ranh giới giữa cơ hội và thua lỗ. Rủi ro thanh khoản là điều mà không phải ai cũng chú ý tới khi đánh giá một khoản đầu tư tưởng như “an toàn”. Trong một thị trường mà chỉ vài người mua, vài người bán và khoảng cách giá mua – giá bán ngày càng nới rộng, thanh khoản trở thành thứ xa xỉ. Vậy nên, trong bài viết này, hãy cùng TintucFX tìm hiểu rủi ro thanh khoản của trái phiếu là gì nhé!
Rủi ro thanh khoản của trái phiếu là gì?
Rủi ro thanh khoản của trái phiếu (Liquidity Risk of Bonds) là nguy cơ mà nhà đầu tư không thể nhanh chóng bán được trái phiếu trên thị trường mà không phải chịu thiệt hại về giá. Nói cách khác, đây là rủi ro khi trái phiếu không thể được chuyển đổi thành tiền mặt kịp thời hoặc chỉ có thể bán với mức giá thấp hơn đáng kể so với giá trị hợp lí.
Một trái phiếu có tính thanh khoản cao là trái phiếu có thể dễ dàng được giao dịch với mức chênh lệch giá mua – giá bán (bid-ask spread) thấp. Ngược lại, nếu một trái phiếu có rất ít người mua hoặc có thị trường thứ cấp kém phát triển, nó sẽ có tính thanh khoản thấp – đồng nghĩa với rủi ro thanh khoản cao.
Rủi ro thanh khoản của trái phiếu là một dạng rủi ro tài chính thường bị đánh giá thấp, đặc biệt trong các thị trường được xem là “ổn định”. Tuy nhiên, thực tế cho thấy không phải mọi trái phiếu đều có khả năng được giao dịch một cách dễ dàng và nhanh chóng.
Không giống như rủi ro lãi suất hay rủi ro tín dụng – những rủi ro có thể định lượng rõ ràng – rủi ro thanh khoản thường xuất hiện bất ngờ, nhất là trong những thời điểm căng thẳng tài chính hoặc biến động thị trường. Chính vì vậy, hiểu được rủi ro thanh khoản không chỉ giúp nhà đầu tư đánh giá đúng giá trị thực của trái phiếu mà còn giúp quản trị danh mục hiệu quả hơn, tránh bị động trong những tình huống cần hành động nhanh.
Xem thêm: Rủi ro xuống cấp hạng mức tín nhiệm là gì? Khi trái phiếu mất đi “uy tín”
Nguyên nhân gây ra rủi ro thanh khoản
Rủi ro thanh khoản của trái phiếu có thể phát sinh từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm đặc điểm của thị trường trái phiếu, chủ thể phát hành và các yếu tố vĩ mô tác động đến thị trường tài chính. Dưới đây là những nguyên nhân chính:
- Hoạt động của thị trường sơ cấp và thứ cấp: Thị trường sơ cấp là nơi trái phiếu được phát hành lần đầu, trong khi thị trường thứ cấp là nơi trái phiếu được mua bán sau khi phát hành. Nếu thị trường thứ cấp không phát triển mạnh mẽ hoặc có ít nhà đầu tư tham gia, thanh khoản của trái phiếu sẽ bị ảnh hưởng đáng kể. Một trái phiếu có ít giao dịch hoặc ít nhà đầu tư quan tâm sẽ dẫn đến việc khó bán hoặc bán với giá thấp.
- Chủ thể phát hành trái phiếu: Trái phiếu phát hành bởi các tổ chức có tình hình tài chính yếu kém hoặc ít được biết đến trên thị trường có thể gặp phải rủi ro thanh khoản cao hơn. Các trái phiếu này có thể không được nhiều nhà đầu tư quan tâm, dẫn đến tình trạng thị trường giao dịch không sôi động. Ngoài ra, trái phiếu phát hành bởi các công ty nhỏ hoặc quốc gia có nền kinh tế yếu kém cũng thường có tính thanh khoản thấp hơn so với các trái phiếu của các tổ chức tài chính lớn, đáng tin cậy.
- Chênh lệch giá mua – giá bán (Bid-Ask Spread): Bid-ask spread là sự khác biệt giữa giá mua và giá bán của trái phiếu. Khi chênh lệch này quá lớn, nhà đầu tư sẽ phải chịu thiệt hại khi muốn bán trái phiếu. Đối với trái phiếu ít được giao dịch, chênh lệch này sẽ lớn hơn, gây ra rủi ro thanh khoản cao hơn.
- Chi phí giao dịch cao: Các chi phí liên quan đến giao dịch trái phiếu, như phí môi giới, thuế, hoặc chi phí giao dịch khác, có thể ảnh hưởng đến quyết định của nhà đầu tư khi muốn bán trái phiếu. Nếu chi phí này quá cao, nhà đầu tư có thể chọn không giao dịch, làm giảm tính thanh khoản của trái phiếu.
- Chính sách thuế và quy định của Nhà nước: Những thay đổi về thuế hoặc các chính sách liên quan đến thị trường tài chính có thể làm giảm tính thanh khoản của trái phiếu. Ví dụ, nếu chính phủ áp dụng thuế đánh vào lợi tức từ trái phiếu cao, nhà đầu tư có thể trở nên ít hứng thú với việc mua bán trái phiếu, từ đó tạo ra sự thiếu thanh khoản.
Xem thêm: Rủi ro thu hồi là gì? Tác động của rủi ro thu hồi đến nhà đầu tư
Đặc trưng của rủi ro thanh khoản của trái phiếu
Rủi ro thanh khoản của trái phiếu có những đặc điểm đặc thù, có thể ảnh hưởng đến việc bán hoặc mua lại trái phiếu một cách nhanh chóng và hiệu quả trên thị trường. Những đặc trưng quan trọng của rủi ro này:
- Chênh lệch giá mua – giá bán (Bid-Ask Spread): Chênh lệch giữa giá mua và giá bán của trái phiếu là yếu tố quan trọng trong việc đo lường thanh khoản. Khi có sự chênh lệch lớn, nghĩa là có ít người tham gia vào giao dịch mua bán trái phiếu, làm giảm tính thanh khoản. Trái phiếu có tính thanh khoản cao sẽ có chênh lệch giá mua – giá bán nhỏ, trong khi trái phiếu có tính thanh khoản thấp sẽ có chênh lệch lớn. Một spread lớn sẽ làm cho việc giao dịch trái phiếu trở nên không hiệu quả, vì nhà đầu tư có thể phải bán với giá thấp hơn giá trị thực của trái phiếu hoặc phải chấp nhận một khoản chênh lệch lớn.
- Độ sâu của thị trường: Thị trường trái phiếu càng sâu (tức là có càng nhiều giao dịch và nhà đầu tư tham gia), tính thanh khoản sẽ càng cao. Trái phiếu có thị trường ít giao dịch sẽ khó mua bán với mức giá hợp lý và có thể phải mất nhiều thời gian để thực hiện giao dịch. Đối với trái phiếu của các công ty nhỏ, trái phiếu địa phương, hoặc trái phiếu từ các quốc gia có nền kinh tế kém phát triển, thị trường giao dịch sẽ ít sôi động, dẫn đến tình trạng thanh khoản thấp hơn.
- Thị trường sơ cấp và thứ cấp: Trái phiếu có tính thanh khoản cao thường được phát hành trên thị trường sơ cấp với lãi suất hợp lý và được giao dịch mạnh mẽ trên thị trường thứ cấp. Ngược lại, trái phiếu phát hành bởi các công ty hoặc tổ chức ít được biết đến hoặc có tình hình tài chính không ổn định sẽ ít được giao dịch trên thị trường thứ cấp, làm tăng rủi ro thanh khoản.
- Thời gian đáo hạn: Trái phiếu có thời gian đáo hạn dài thường có tính thanh khoản thấp hơn so với trái phiếu có thời gian đáo hạn ngắn hơn. Điều này là do các trái phiếu dài hạn có thể chịu ảnh hưởng nhiều hơn từ các yếu tố vĩ mô như lãi suất, biến động kinh tế, làm cho các nhà đầu tư ngần ngại mua lại hoặc bán trái phiếu dài hạn, dẫn đến tình trạng thanh khoản kém.
- Khả năng nắm giữ cho đến khi đáo hạn: Đối với những nhà đầu tư có kế hoạch nắm giữ trái phiếu đến ngày đáo hạn, rủi ro thanh khoản có thể không quá quan trọng. Tuy nhiên, đối với những nhà quản lý danh mục đầu tư hoặc nhà đầu tư có nhu cầu thanh lý trái phiếu trước ngày đáo hạn, rủi ro thanh khoản có thể ảnh hưởng lớn đến quyết định đầu tư, đặc biệt nếu họ cần thực hiện giao dịch trong thời gian ngắn.
Cách giảm thiểu rủi ro thanh khoản của trái phiếu
Để giảm thiểu rủi ro thanh khoản của trái phiếu, nhà đầu tư có thể áp dụng một số chiến lược và phương pháp quản lý rủi ro hiệu quả.
- Lựa chọn trái phiếu có tính thanh khoản cao: Các trái phiếu phát hành bởi các công ty lớn, quốc gia có nền kinh tế ổn định và có xếp hạng tín nhiệm cao thường có tính thanh khoản cao. Những trái phiếu này có sự tham gia của nhiều nhà đầu tư và có thị trường giao dịch lớn, giúp dễ dàng mua và bán mà không phải chịu rủi ro giá trị giao dịch bị ảnh hưởng quá lớn. Ngoài ra, trái phiếu do chính phủ hoặc các tổ chức quốc tế phát hành cũng thường có tính thanh khoản cao, vì chúng được giao dịch rộng rãi trên thị trường quốc tế.
- Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Nhà đầu tư nên đa dạng hóa danh mục đầu tư của mình để giảm thiểu rủi ro thanh khoản. Điều này có thể bao gồm việc đầu tư vào nhiều loại trái phiếu khác nhau (trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu quốc tế) và các kỳ hạn trái phiếu khác nhau. Đa dạng hóa giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào một loại trái phiếu duy nhất và giúp duy trì tính thanh khoản nếu một hoặc vài trái phiếu trong danh mục gặp vấn đề về thanh khoản.
- Lựa chọn trái phiếu có thời gian đáo hạn ngắn: Trái phiếu có thời gian đáo hạn ngắn thường có tính thanh khoản cao hơn trái phiếu dài hạn. Nhà đầu tư có thể lựa chọn trái phiếu với kỳ hạn ngắn để giảm thiểu rủi ro thanh khoản, vì những trái phiếu này ít bị ảnh hưởng bởi biến động lãi suất và có khả năng giao dịch dễ dàng hơn.
- Theo dõi tình hình thị trường và xếp hạng tín nhiệm: Nhà đầu tư nên thường xuyên theo dõi tình hình thị trường trái phiếu và xếp hạng tín nhiệm của các trái phiếu trong danh mục đầu tư. Việc theo dõi này giúp nhận biết được những biến động có thể ảnh hưởng đến tính thanh khoản của trái phiếu, từ đó đưa ra quyết định đầu tư hợp lý. Nếu xếp hạng tín nhiệm của công ty phát hành trái phiếu giảm sút, nhà đầu tư có thể xem xét giảm tỷ lệ trái phiếu này trong danh mục để hạn chế rủi ro thanh khoản.
- Sử dụng các công cụ tài chính để bảo vệ thanh khoản: Một số nhà đầu tư sử dụng các công cụ tài chính như hợp đồng tương lai, quyền chọn, hoặc các công cụ phái sinh khác để bảo vệ thanh khoản của các trái phiếu trong danh mục đầu tư. Những công cụ này có thể giúp nhà đầu tư duy trì tính thanh khoản trong trường hợp cần thiết phải thanh lý tài sản nhanh chóng.
Xem thêm các kiến thức đầu tư Forex tại đây nhé!!!
Kết luận
Rủi ro thanh khoản của trái phiếu là một yếu tố quan trọng mà nhà đầu tư cần xem xét khi tham gia vào thị trường trái phiếu. Tuy nhiên, thông qua việc lựa chọn trái phiếu có tính thanh khoản cao, đa dạng hóa danh mục đầu tư, theo dõi tình hình thị trường và áp dụng các công cụ tài chính phòng ngừa, nhà đầu tư có thể giảm thiểu rủi ro này một cách hiệu quả. Những chiến lược này không chỉ giúp duy trì sự ổn định cho danh mục đầu tư mà còn bảo vệ nhà đầu tư khỏi những rủi ro không mong muốn.
