Flash Crash là một trong những hiện tượng đáng lo ngại nhất trên thị trường tài chính, khi giá cổ phiếu hoặc tiền tệ giảm mạnh, phục hồi chỉ trong tích tắc. Điều gì gây ra hiện tượng này, và làm thế nào để nhà đầu tư hạn chế rủi ro? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất, các sự cố nghiêm trọng trong lịch sử, những biện pháp hiệu quả để bảo vệ nguồn vốn trong điều kiện đầy biến động.
Flash Crash là gì?

Flash Crash là thuật ngữ dùng để mô tả một sự kiện bất thường trong thị trường tài chính, khi giá của cổ phiếu hoặc các cặp tiền tệ đột ngột giảm mạnh trong thời gian ngắn và sau đó nhanh chóng hồi phục. Hiện tượng này thường xảy ra chỉ trong vài phút và có thể khiến giá cả vào cuối ngày giao dịch dường như không hề bị ảnh hưởng bởi sự sụt giảm tạm thời trước đó.
Nguyên nhân dẫn đến Flash Crash

Flash Crash thường xảy ra khi giá trị cổ phiếu hoặc tiền tệ giảm đột ngột nhưng lại phục hồi ngay sau đó trong cùng ngày giao dịch. Sự kiện này trở nên nghiêm trọng hơn do những bất ổn trên thị trường, chẳng hạn như việc bán tháo không kiểm soát bởi các hệ thống giao dịch tần suất cao (High-Frequency Trading – HFT).
Các chương trình giao dịch tự động này được thiết kế để giảm thiểu rủi ro thua lỗ, nhưng trong các điều kiện thị trường bất ổn, chúng có thể vô tình khuếch đại sự giảm giá thông qua việc bán ra khối lượng lớn chứng khoán với tốc độ cực nhanh. Điều này tạo ra một vòng lặp tiêu cực, dẫn đến sự sụt giảm mạnh trong thời gian ngắn.
Các sàn giao dịch lớn như New York Stock Exchange (NYSE) thường áp dụng cơ chế ngắt mạch tự động (circuit breaker) trong trường hợp xảy ra Flash Crash. Cơ chế này tạm thời dừng giao dịch để cân bằng lệnh mua và bán, đảm bảo hoạt động giao dịch tiếp tục diễn ra một cách trật tự.
Hiện nay, khi thị trường ngày càng phụ thuộc vào công nghệ và số hóa, Flash Crash thường được kích hoạt bởi các thuật toán giao dịch thay vì xuất phát từ một thông tin tiêu cực cụ thể nào liên quan đến doanh nghiệp hoặc thị trường. Những thuật toán này, khi đạt đến các mức giá nhất định, có thể gây ra phản ứng dây chuyền khiến giá giảm mạnh chỉ trong tích tắc.
Flash Crash cũng làm dấy lên những lo ngại về khả năng gian lận hoặc thao túng thị trường. Điều này đòi hỏi các nhà quản lý và nghiên cứu tiếp tục điều tra sâu hơn để xác định chính xác nguyên nhân và giảm thiểu rủi ro cho hệ thống tài chính toàn cầu. Hiện tại, việc xác định rõ ràng nguyên nhân của Flash Crash vẫn đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh thị trường giao dịch ngày càng phức tạp và phụ thuộc vào công nghệ tự động hóa.
Các sự cố Flash Crash nghiêm trọng trong lịch sử

Mặc dù giao dịch tần suất cao (High-Frequency Trading – HFT) thường được xem là yếu tố chính dẫn đến các sự cố chớp nhoáng, nhưng trên thực tế, nhiều nguyên nhân khác cũng có thể góp phần gây ra những biến động này. Đặc biệt, không ít trong số đó rất khó để xác định một cách chính xác. Dưới đây là một số sự cố Flash Crash tiêu biểu trong lịch sử thị trường tài chính.
Sự cố Dow Jones 2010
Một trong những sự cố chớp nhoáng nổi bật nhất xảy ra vào ngày 6 tháng 5 năm 2010, khi chỉ số Trung bình Công nghiệp Dow Jones (DJIA) giảm hơn 1.000 điểm chỉ trong vòng 10 phút – mức giảm lớn nhất lịch sử tại thời điểm đó.
Trong khoảng một giờ, chỉ số này mất gần 9% giá trị, khiến hơn 1 nghìn tỷ USD vốn hóa thị trường bốc hơi. Tuy nhiên, vào cuối ngày giao dịch, thị trường đã phục hồi khoảng 70% giá trị đã mất. Đây là minh chứng điển hình cho việc Flash Crash có thể gây ra thiệt hại lớn trong thời gian ngắn, nhưng không phải lúc nào cũng để lại hậu quả dài hạn.
Sự cố đồng Yên Nhật (2019)

Đầu năm 2019, đồng Yên Nhật bất ngờ tăng giá trị 7% so với đồng Đô la Úc chỉ trong vài phút mà không có bất kỳ thông báo hay sự kiện lớn nào xảy ra ngay trước đó.
Nguyên nhân có thể xuất phát từ thanh khoản thị trường thấp và những lo ngại về suy thoái kinh tế toàn cầu. Đặc biệt, vào buổi sáng xảy ra sự cố, Apple công bố lợi nhuận sụt giảm do nhu cầu tại Trung Quốc giảm. Thông tin này đã thúc đẩy nhà đầu tư chuyển sang đồng Yên – được coi là loại tiền tệ trú ẩn an toàn, từ đó gây ra sự tăng giá đột biến.
Một số sự cố tương tự khác
Ngoài hai sự kiện trên, còn nhiều sự cố chớp nhoáng khác do khối lượng giao dịch tự động vượt quá khả năng xử lý của các sàn giao dịch. Một số trường hợp đáng chú ý bao gồm:
- Ngày 22/08/2013: Nasdaq buộc phải ngừng giao dịch hơn ba giờ vì hệ thống máy tính tại NYSE không thể xử lý dữ liệu giá cổ phiếu từ Nasdaq.
- Ngày 18/05/2012: Trong đợt IPO của Meta (Facebook), một lỗi kỹ thuật đã khiến cổ phiếu không được định giá chính xác khi mở cửa, dẫn đến khoản lỗ lên đến 500 triệu USD.
Cách ngăn ngừa Flash Crash

Trong thời đại giao dịch chứng khoán và ngoại hối ngày càng được tự động hóa, việc sử dụng các thuật toán phức tạp trên mạng lưới toàn cầu đã trở thành xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, điều này cũng làm tăng nguy cơ xảy ra các sự cố như Flash Crash, đặc biệt trong những điều kiện thị trường không ổn định.
Để giảm thiểu rủi ro, các sàn giao dịch lớn như NYSE, Nasdaq và Chicago Mercantile Exchange (CME) đã triển khai hàng loạt biện pháp và cơ chế bảo vệ chặt chẽ. Một trong những giải pháp quan trọng nhất là bộ ngắt mạch trên toàn thị trường. Cụ thể, nếu chỉ số thị trường giảm 7% hoặc 13% so với mức đóng cửa ngày trước, giao dịch sẽ tạm thời dừng lại trong 15 phút. Nếu mức giảm vượt 20%, hoạt động giao dịch sẽ ngừng hoàn toàn trong phần còn lại của ngày.
Bên cạnh đó, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) cũng đã ban hành các quy định cấm truy cập trực tiếp vào sàn giao dịch đối với các công ty sử dụng giao dịch tần suất cao. Trước đây, những công ty này thường tận dụng mã của các nhà môi giới để tiếp cận trực tiếp sàn giao dịch, dẫn đến nguy cơ khuếch đại các biến động bất thường. Dù các biện pháp này không thể loại bỏ hoàn toàn Flash Crash, nhưng chúng đã góp phần giảm thiểu đáng kể thiệt hại mà sự cố có thể gây ra.
Ngoài các biện pháp bảo vệ từ phía sàn giao dịch, nhà đầu tư cũng cần chủ động quản trị rủi ro bằng cách thiết lập các điểm dừng lỗ hợp lý. Những biến động mạnh có thể kích hoạt hàng loạt lệnh bán tháo, làm tiêu tan tài khoản chỉ trong vài phút. Việc áp dụng chiến lược quản lý rủi ro hiệu quả sẽ giúp nhà đầu tư hạn chế tổn thất và bảo toàn nguồn vốn trong các tình huống thị trường bất thường.
Lời kết
Flash Crash là minh chứng rõ nét cho những rủi ro tiềm ẩn trong thị trường tài chính hiện đại. Để đối mặt với hiện tượng này, các sàn giao dịch lớn đã áp dụng nhiều biện pháp ngăn ngừa hiệu quả, trong khi nhà đầu tư cần chủ động quản lý rủi ro thông qua chiến lược dừng lỗ và tối ưu hóa danh mục đầu tư.