Trong thế giới đầu tư trái phiếu, không phải mọi thứ đều yên bình như cái vẻ ổn định của thu nhập cố định hằng năm. Có một loại rủi ro thầm lặng nhưng đủ sức phá vỡ toàn bộ kế hoạch dòng tiền dài hạn của nhà đầu tư, đó là rủi ro thu hồi. Vậy rủi ro thu hồi là gì? Nó ảnh hưởng như thế nào đến nhà đầu tư? Hãy cùng TintucFX tìm hiểu ngay nhé!
Rủi ro thu hồi là gì?
Rủi ro thu hồi – hay còn gọi là call risk – là một trong những nỗi lo âm thầm nhất mà nhà đầu tư trái phiếu phải đối mặt, đặc biệt với những ai lỡ “kết” mức coupon cao của các trái phiếu có thể mua lại. Đây là rủi ro phát sinh khi nhà phát hành trái phiếu chủ động mua lại trái phiếu trước thời hạn đáo hạn, thường là khi lãi suất thị trường giảm xuống thấp hơn lãi suất đang áp dụng trên trái phiếu.
Nghe thì tưởng nhà phát hành có lòng tốt, nhưng sự thật thì họ chỉ đang tối ưu chi phí vốn của mình. Còn nhà đầu tư thì bỗng dưng phải nói lời chia tay với dòng tiền ổn định và hấp dẫn từ trái phiếu và buộc phải đem tiền đi tái đầu tư trong một môi trường lãi suất thấp hơn. Một thương vụ mà bên phát hành thì “trẻ lại” chi phí vay vốn, còn bên nhà đầu tư thì như vừa “già đi” thêm vài phần kỳ vọng lợi nhuận.
Trong trường hợp này, trái phiếu có thể mua lại (callable bond) chính là con dao hai lưỡi. Lúc mới mua, nó trông như một lựa chọn hấp dẫn với lãi suất tốt nhưng ẩn sau là điều khoản cho phép nhà phát hành thu hồi khi mọi chuyện bắt đầu nghiêng về phía họ. Tức là, bạn nắm giữ một tài sản mà quyền quyết định sống – chết lại thuộc về người khác.
Và nếu như lãi suất thị trường cứ thế giảm sâu, trái phiếu của bạn có thể bị thu hồi bất kỳ lúc nào sau thời gian bảo vệ khỏi thu hồi – giống như việc đang ăn dở một bữa tiệc ngon, thì chủ nhà bỗng đứng dậy tắt đèn mời khách về.
Xem thêm: Rủi ro đường cong lãi suất là gì? Cú trượt âm thầm của thị trường trái phiếu
Khi nào rủi ro thu hồi xảy ra?
Rủi ro thu hồi không phải lúc nào cũng trực chờ sau cánh cửa, nhưng nó thường ghé thăm khi lãi suất thị trường bắt đầu rơi. Khi mặt bằng lãi suất giảm so với mức coupon của trái phiếu đang lưu hành, nhà phát hành sẽ không bỏ qua cơ hội “tái cấu trúc nợ” để tiết kiệm chi phí tài chính – bằng cách mua lại trái phiếu cũ và phát hành mới với lãi suất thấp hơn.
Vì sao lại như vậy? Bởi đối với doanh nghiệp hay tổ chức phát hành, trái phiếu không khác gì một khoản vay dài hạn. Và chẳng ai muốn tiếp tục trả 5–6% mỗi năm trong khi thị trường giờ chỉ cần trả 3%. Vậy là họ kích hoạt quyền thu hồi một cách hợp pháp nhưng đầy tính bất ngờ để chấm dứt hợp đồng với nhà đầu tư, bất kể bạn có đang vui vẻ với dòng tiền đều đặn từ coupon hay không.
Thời điểm rủi ro thu hồi cao nhất thường diễn ra sau khi kết thúc thời gian bảo vệ khỏi lệnh thu hồi (call protection period) – một khoảng thời gian cố định, thường kéo dài vài năm đầu của trái phiếu, trong đó nhà phát hành bị cấm thu hồi trái phiếu.
Giống như một bản hợp đồng “yêu cầu giữ khoảng cách” giữa hai bên, nhưng sau khi thời gian đó qua đi, nhà đầu tư gần như bước vào vùng dễ tổn thương nếu thị trường lãi suất rơi sâu. Cảm giác lúc đó chẳng khác gì việc mua vé xem phim dài tập, nhưng đến giữa chừng thì rạp cúp điện và bạn được hoàn tiền – rồi được khuyên đi xem lại với giá cao hơn và chất lượng thấp hơn.
Trái chủ chịu thiệt ra sao khi bị thu hồi?
Nếu coi trái phiếu là một mối quan hệ tài chính ổn định, thì việc thu hồi trái phiếu chẳng khác gì bị “đá” giữa chừng dù mọi thứ vẫn đang suôn sẻ. Nhà phát hành chấm dứt cuộc chơi, trả lại tiền gốc, nhưng cái mà trái chủ mất chính là dòng thu nhập ổn định từ coupon – điều mà họ đã lên kế hoạch sử dụng để tái đầu tư, tiêu dùng, hay thậm chí là nghỉ hưu.
Cái thiệt đầu tiên là tái đầu tư trong môi trường lãi suất thấp hơn. Khi bị thu hồi, trái chủ gần như bắt buộc phải đem khoản tiền vừa được hoàn lại đi tìm kênh đầu tư mới. Nhưng oái oăm thay, chính lúc đó thị trường lại đang có lãi suất thấp – lý do khiến trái phiếu bị thu hồi ngay từ đầu. Tức là nhà đầu tư cầm tiền nhưng không tìm được nơi nào trả lãi hấp dẫn tương đương như trước, hoặc nếu có thì rủi ro lại cao hơn.
Thứ hai, chiến lược đầu tư dài hạn bị phá vỡ. Những ai mua trái phiếu vì mục tiêu dòng tiền định kỳ trong 10–15 năm sẽ buộc phải xếp lại kế hoạch. Một trái phiếu với coupon 5% tưởng sẽ nằm trong ví suốt 10 năm, cuối cùng lại bị thu hồi ngay năm thứ 5, khiến toàn bộ dự tính phân bổ tài sản, dòng tiền và quản trị danh mục phải viết lại từ đầu.
Và cuối cùng, giá thị trường của trái phiếu thường không phản ánh đầy đủ rủi ro thu hồi, khiến nhiều nhà đầu tư “định giá nhầm” tài sản mình đang nắm giữ. Một trái phiếu có vẻ hấp dẫn với mức lãi suất cao có thể thực ra chẳng bao giờ trả hết chuỗi coupon đó – vì sẽ bị mua lại sớm hơn nhiều.
Xem thêm: Rủi ro cơ sở là gì? Khi chiến lược phòng ngừa rủi ro không ‘phòng’ được hết
Có cách nào phòng ngừa rủi ro thu hồi không?
Đối với rủi ro thị trường, nhà đầu tư có thể phòng hộ bằng phái sinh. Nhưng với rủi ro thu hồi, không có hợp đồng quyền chọn nào cứu vãn được cảm giác bị nhà phát hành “đột ngột chia tay”. Tuy nhiên, không phải là vô phương.
- Nhà đầu tư nên chọn trái phiếu có điều khoản bảo vệ khỏi lệnh thu hồi (call protection). Đây là một dạng “giai đoạn cam kết”, thường kéo dài vài năm đầu sau khi phát hành, trong đó nhà phát hành không được phép gọi lại trái phiếu. Càng dài, càng an toàn. Nếu ví trái phiếu như hợp đồng thuê nhà, thì call protection chính là điều khoản “không được phá hợp đồng giữa chừng” giúp trái chủ yên tâm hưởng lợi tức.
- Hãy xem xét kĩ lưỡng hồ sơ điều kiện thu hồi trong bản cáo bạch, thay vì chỉ chăm chăm nhìn vào lãi suất coupon cao. Một trái phiếu với lãi suất 6% trông có vẻ hấp dẫn hơn trái phiếu 4,5%, nhưng nếu nó có thể bị gọi lại bất kỳ lúc nào thì chẳng khác gì “miếng bánh treo lơ lửng” – nhìn thì ngon nhưng khó mà ăn hết.
- Nhà đầu tư có thể đa dạng hóa danh mục với các trái phiếu không thể thu hồi hoặc trái phiếu có kỳ hạn ngắn hơn. Điều này giúp giảm thiểu khả năng toàn bộ danh mục bị ảnh hưởng nếu thị trường bước vào chu kỳ lãi suất giảm – thời điểm “mùa thu hồi” bắt đầu rộ lên.
- Không đánh giá thấp “sự nhỏ mọn” của các tổ chức phát hành khi tiết kiệm từng điểm phần trăm lãi suất. Nếu có cơ hội tiết kiệm chi phí vốn, họ sẽ không ngần ngại kích hoạt quyền mua lại – bất kể trái chủ có đang dùng khoản lãi đó để trả học phí cho con hay dưỡng già sau dịch.
Xem thêm các kiến thức đầu tư Forex tại đây nhé!!!
Kết luận
Rủi ro là một cái bẫy lặng lẽ ẩn sau những con số lãi suất hấp dẫn. Trong thế giới trái phiếu, không phải cứ giữ đến ngày đáo hạn là yên ổn. Đôi khi, chính nhà phát hành lại là người chủ động chấm dứt mối quan hệ sớm hơn dự kiến. Và nhà đầu tư dù không phạm lỗi gì vẫn là người phải ra đi trước. Trái phiếu cũng giống như một mối quan hệ có điều kiện. Đừng quá yêu mà quên mất rằng đối phương có thể “thu hồi lời hứa” bất cứ lúc nào, miễn là họ trả đủ tiền và lãi suất đang giảm.
