Sự kiện Brexit là quyết định lịch sử của Vương quốc Anh mang đến những tác động sâu rộng về kinh tế, chính trị và xã hội trên toàn cầu. Những thay đổi này ảnh hưởng thế nào đến nền kinh tế Anh, EU và cả Việt Nam? Hãy cùng TintucFX tìm hiểu về sự kiện này và những hệ lụy mà nó mang lại trong bài viết dưới đây.
Sự kiện Brexit là gì?
Sự kiện Brexit là cụm từ kết hợp giữa “British” và “Exit”, được sử dụng để chỉ việc Vương quốc Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU). Sau 47 năm gắn bó với EU, ngày 31/01/2020 đã đánh dấu thời điểm chính thức khép lại tư cách thành viên của Anh. Quyết định này khởi nguồn từ cuộc trưng cầu ý dân ngày 23/06/2016, trong đó 51,9% cử tri (tương đương 17,4 triệu người) bỏ phiếu ủng hộ rời khỏi EU, vượt qua 48,1% mong muốn tiếp tục là thành viên của khối này. Kết quả này đã mở đường cho quá trình đàm phán kéo dài, khởi động từ tháng 3/2017, nhằm thực hiện việc tách khỏi EU.
Theo kế hoạch ban đầu, Anh dự kiến rời EU vào ngày 29/03/2019. Tuy nhiên, thời hạn này đã được gia hạn đến 31/10/2019 do cần thêm thời gian để Hội đồng Châu Âu thông qua các thỏa thuận liên quan. Mặc dù vậy, quá trình đàm phán gặp nhiều trở ngại, khiến việc chính thức rời khỏi EU chỉ được hoàn tất vào ngày 31/01/2020, chấm dứt một giai đoạn lịch sử quan trọng trong mối quan hệ giữa Anh và EU.
Tóm tắt sự kiện Brexit
Sự kiện Brexit là kết quả của quá trình đàm phán kéo dài, bắt đầu từ thời điểm Vương quốc Anh tổ chức cuộc trưng cầu ý dân, nhằm quyết định việc rút khỏi Liên minh châu Âu (EU).
Tổ chức trưng cầu ý dân
Sau cuộc trưng cầu ý dân toàn quốc vào ngày 23/6/2016, Anh quyết định rời khỏi EU dù có sự khác biệt quan điểm rõ rệt giữa các khu vực. Trong khi 53,4% tổng cử tri cả nước ủng hộ Brexit, chỉ 38% người dân Scotland đồng ý với quyết định này. Thống kê cho thấy nếu chỉ tính phiếu bầu từ Scotland, Wales và Bắc Ireland, Brexit sẽ không đạt được sự đồng thuận tối thiểu 45%.
Kết quả bất ngờ này đã gây chấn động toàn cầu, khiến giá trị đồng bảng Anh lao dốc mạnh nhất trong 30 năm. Ngay sau đó, Thủ tướng David Cameron, người kêu gọi cử tri ủng hộ việc Anh ở lại EU, đã tuyên bố từ chức, nhường vị trí cho bà Theresa May vào tháng 7/2016.
Kích hoạt Điều 50 Hiệp ước Lisbon
Điều 50 của Hiệp ước Lisbon là cơ sở pháp lý quy định quy trình rời khỏi EU của một quốc gia thành viên. Ngày 29/3/2017, Thủ tướng Theresa May chính thức kích hoạt Điều 50, khởi động giai đoạn hai năm đàm phán với EU về các điều khoản rút lui.
Các cuộc thương lượng từ tháng 6/2017 tập trung vào “hóa đơn chia tay” (exit bill), quyền lợi của công dân EU sống tại Anh và người Anh ở các nước thành viên, cùng với điều khoản “backstop” nhằm tránh thiết lập biên giới cứng giữa Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland. Đến tháng 11/2018, Anh và EU đạt được thỏa thuận liên quan đến các điều khoản này, tuy nhiên Quốc hội Anh không phê chuẩn, dẫn đến nhiều bế tắc.
Thay đổi lãnh đạo và chiến lược đàm phán
Tháng 7/2019, ông Boris Johnson lên thay bà May làm Thủ tướng, cam kết đưa Anh rời EU vào tháng 10/2019 với lập trường cứng rắn “làm hoặc chết” (do or die). Ông Johnson thậm chí sẵn sàng để Anh rút khỏi EU mà không cần thỏa thuận.
Ngày 17/10/2019, ông đạt được thỏa thuận Brexit mới với EU, thay thế điều khoản “backstop” mà ông từng coi là “phản dân chủ”. Tuy nhiên, Quốc hội Anh tiếp tục trì hoãn tiến trình và yêu cầu gia hạn thời gian đàm phán. Để đối phó, ông Johnson kêu gọi tổng tuyển cử vào ngày 12/12/2019, giúp Đảng Bảo thủ giành chiến thắng vang dội với 364/650 ghế tại Hạ viện.
Sau cuộc bầu cử, tiến trình đàm phán được nối lại và hoàn tất. Cuối cùng, ngày 31/1/2020, Vương quốc Anh chính thức khép lại tư cách thành viên trong Liên minh châu Âu, đánh dấu một cột mốc lịch sử quan trọng.
Một số khái niệm liên quan đến sự kiện Brexit
Để nắm bắt rõ hơn bản chất của sự kiện Brexit, chúng ta cần tìm hiểu một số thuật ngữ quan trọng, cũng như phân tích quan điểm trái chiều của các bên trên toàn cầu về sự kiện này.
No-Deal Brexit là gì?
Thuật ngữ “No-Deal Brexit” hay “Brexit không thỏa thuận” ám chỉ việc Vương quốc Anh rời khỏi Liên minh châu Âu (EU) mà không đạt được bất kỳ thỏa thuận nào về quan hệ thương mại, pháp lý hay các lĩnh vực quan trọng khác. Kịch bản này được Thủ tướng Boris Johnson nhấn mạnh như một phương án sẵn sàng thực hiện, dù có thể gây ra nhiều hệ lụy, bao gồm gián đoạn thương mại, khó khăn trong ngành hàng không, dược phẩm, và nguy cơ ảnh hưởng đến các hiệp định về năng lượng hạt nhân.
Đã từng có thời điểm khả năng Brexit không thỏa thuận được dự đoán rất cao, mặc dù cả Anh và EU đều nỗ lực đàm phán để đạt được một giải pháp khả thi. Trong bối cảnh đó, các quốc gia như Ireland và EU đã chủ động chuẩn bị cho các tình huống phức tạp có thể xảy ra.
Backstop là gì?
Sự kiện Brexit cũng kéo theo việc Bắc Ireland rời khỏi EU, đặt ra vấn đề quản lý 499 km đường biên giới Ireland – nơi được xem là biên giới trên đất liền giữa Vương quốc Anh và EU. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc duy trì các quy tắc thương mại giữa Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland mà không làm tái lập kiểm soát biên giới vật lý.
Hiệp định Belfast năm 1998, vốn được thiết lập nhằm đảm bảo hòa bình ở Bắc Ireland, đã xóa bỏ biên giới cứng giữa hai bên. Tuy nhiên, khi Anh rời khỏi liên minh hải quan EU, nguy cơ gia tăng tội phạm và buôn lậu tại khu vực này trở thành một mối lo ngại.
Để đối phó, “Backstop” được đưa ra như một biện pháp bảo hiểm nhằm ngăn chặn các rủi ro nếu không đạt được thỏa thuận tốt hơn trong các cuộc đàm phán thương mại. Đây được xem là giải pháp cuối cùng mà cả Anh và EU đều đồng ý để duy trì trật tự tại khu vực biên giới.
Các quan điểm về sự kiện Brexit trên thế giới
Sự kiện Brexit không chỉ gây tranh cãi trong nội bộ nước Anh mà còn thu hút sự chú ý và phản hồi từ nhiều quốc gia. Cụ thể, một số nhà lãnh đạo và tổ chức đã bày tỏ sự đồng tình hoặc phản đối rõ rệt:
Bên ủng hộ sự kiện Brexit:
- Boris Johnson – Thủ tướng Anh.
- Nigel Farage – Lãnh đạo UKIP.
- George Galloway – Một nhân vật chính trị có tiếng ở Anh.
- Michael Gove – Bộ trưởng Tư pháp Anh.
- Vladimir Putin – Tổng thống Nga.
Bên phản đối sự kiện Brexit:
- David Cameron – Cựu Thủ tướng Anh.
- Mark Carney – Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh.
- Các cựu Thủ tướng như George Osborne, John Major, Tony Blair và Gordon Brown.
- Barack Obama – Cựu Tổng thống Mỹ.
Ảnh hưởng của sự kiện Brexit với Anh và thế giới
Những thay đổi quan trọng đối với
Anh
Trước sự kiện Brexit, chưa từng có quốc gia nào rời khỏi Liên minh châu Âu (EU). Việc này không chỉ phức tạp về mặt pháp lý mà còn đòi hỏi nhiều thời gian để tái thiết lập mối quan hệ song phương giữa Anh và EU. Trước khi phân tích những tác động lớn của Brexit, cần điểm qua những lợi ích khi Anh còn là thành viên của EU.
Là một phần của EU, Anh tham gia thị trường chung, nơi các quốc gia thành viên được hưởng lợi từ tự do thương mại, dịch chuyển lao động và luồng vốn. Các quy định hải quan chung giúp hàng hóa, dịch vụ như ngân hàng, dược phẩm và thực phẩm lưu thông dễ dàng mà không gặp trở ngại. Đồng thời, người dân Anh được hưởng lợi từ tự do đi lại và quyền lợi trong các chính sách chung về ngoại giao, quốc phòng và thương mại.
Tác động của sự kiện Brexit đối với nền kinh tế Anh
Sự kiện Brexit đã chấm dứt các chính sách tự do thương mại giữa Anh và EU, tạo ra nhiều thách thức trong việc duy trì mối quan hệ kinh tế ổn định. Việc đàm phán các thỏa thuận thương mại mới đối mặt nhiều khó khăn và khó có thể bù đắp thiệt hại từ việc rút khỏi EU.
Đồng thời, nền kinh tế Anh chịu tổn thất lớn do đồng bảng Anh suy yếu đáng kể so với đồng USD, đặc biệt trong bối cảnh chính trị và kinh tế bất ổn. Giá trị của đồng bảng đã giảm hơn 15% trong giai đoạn từ năm 2016 đến 2021 và tiếp tục đối mặt áp lực trong tương lai.
Ảnh hưởng của sự kiện Brexit đến nền kinh tế toàn cầu
Không chỉ giới hạn ở Anh, sự kiện Brexit còn có tác động sâu rộng đến kinh tế toàn cầu, đặc biệt là các đối tác thương mại lớn như EU, Mỹ và Nhật Bản. EU, với Anh chiếm 1/6 GDP, đối mặt với sự thu hẹp quy mô kinh tế và gia tăng rào cản thương mại. Đồng thời, Brexit cũng tạo tiền lệ nguy hiểm cho khả năng tan rã của EU nếu các quốc gia khác nối gót rời khối.
Mỹ – đối tác thương mại quan trọng của Anh, chịu tổn thất do mất đi lợi thế tiếp cận EU thông qua Anh. Các công ty Mỹ gặp khó khăn trong việc duy trì thị phần tại EU, buộc phải điều chỉnh chiến lược đầu tư và kinh doanh. Tương tự, Nhật Bản và Trung Quốc cũng đối diện với các thách thức trong thương mại và đầu tư do sự gián đoạn từ Brexit.
Ảnh hưởng của Brexit đến Việt Nam
Sự kiện Brexit đặt ra thách thức mới cho mối quan hệ kinh tế giữa Việt Nam với Anh và EU, đặc biệt trong bối cảnh chính sách thuế quan thay đổi. Hiệp định EVFTA trở thành yếu tố quan trọng trong việc duy trì hợp tác thương mại với EU, trong khi Việt Nam cần điều chỉnh để thích nghi với chính sách mới từ Anh.
Tuy nhiên, sự kiện Brexit cũng mở ra cơ hội đầu tư khi EU tìm cách mở rộng quan hệ với các đối tác bên ngoài để bù đắp khoảng trống mà Anh để lại. Điều này tạo điều kiện cho Việt Nam thúc đẩy hợp tác kinh tế và gia tăng xuất khẩu, mặc dù vẫn phải đối mặt với nhiều biến động thị trường.
Lời kết
Sự kiện Brexit không chỉ làm thay đổi cục diện kinh tế và chính trị của Anh mà còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến toàn cầu, từ EU, Mỹ, Nhật Bản đến Việt Nam. Đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để các quốc gia điều chỉnh chiến lược hợp tác thương mại và đầu tư. Với Việt Nam, Brexit mang đến những cơ hội lớn để thúc đẩy quan hệ kinh tế quốc tế, đặc biệt thông qua các hiệp định như EVFTA.
